معرفی ذرت و خواص درمانی آن

ذرت دارای گونه‌های مختلفی می‌باشد که بعضی از گونه‌ها علفی و بعضی دیگر خوراکی می‌باشند. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک نوع ذرت خوراکی که خواص دارویی داشته و در صنایع غذایی نیز کاربرد دارد اشاره شده است.
به طور معمول دانه‌ی رسیده ذرت را به صورت پخته یا آرد استفاده می‌کنند و در صنایع غذایی نیز کاربرد دارد. مصرف دیگر دانه در صنعت دام و طیور می‌باشد و به اشکال مختلف دیگری نیز استفاده می‌شود. در ضمن کاکل ذرت به صورت دم کرده یا جوشانده در طب سنتی کاربرد دارد.

نام علمی:

Zea mays L.، نام فرانسه Mais و نام انگلیسی آن Corn می‌باشد.
نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، ذرت، بلال، بابا گندم، ذرة شامیه و جاورس هندی نامیده شده است.

تیره گیاه:

گندمیان Gramineae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری:

گیاهی است علفی، یک ساله و یک پایه با ساقه‌ای به ارتفاع حدود 2 متر گاهی موارد بیشتر و برگ‌های آن ساغه آغوش، متناوب، موجدار، پهن، دراز، خشن و نوک تیز می‌باشند. در انتهای ساقه، گل دهنده، گل‌های نر آن به صورت خوشه‌ای از سنبله‌های قرمز روشن و گل‌های ماده آن خوشه‌ای، کوچک و متعدد بر محوری در بغل یا کنار برگ‌های ذرت ایجاد می‌شوند و هر یک دو تخمدان دارند که یکی بارور می‌شود و بعداً به میوه (بلال) تبدیل می‌گردد. روی میوه (بلال یا ذرت) را برگ‌های سبزی می‌پوشاند. بلال به صورت محوری دسته‌دار پر از دانه‌های منظم و کروی در 8 تا 12 ردیف به رنگ‌های زرد، قهوه‌ای و شیری و خوراکی پس از رسیدن می‌باشد. هر کدام از دانه‌های سخت و کروی به یک خامه‌ی دراز منتهی می‌شوند که مجموع این خامه‌ها به صورت یک دسته‌ی دراز تار ابریشمی از داخل غشایی که بلال را پوشانده بیرون ریخته و آویزان است که به کاکل ذرت می‌گویند.

طبیعت دانه:

از نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن سرد و خشک است.

رویش جغرافیایی:

در اغلب نواحی معتدله کشورها خصوصاً در کشور آمریکا در سطح بسیار وسیعی کشت می‌شود. در ایران نیز در اغلب نقاط بخصوص در نواحی معتدله و در استان‌های شمالی، فارس، آذربایجان، خوزستان و تهران کاشته می‌شود.  

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در دانه ذرت:

مواد آلبومینوئیدی، مواد چرب، مواد نشاسته‌ای، ویتامین‌های B, A، آمیدون، زئین، زه‌آگزانتین، ارسنیک، ارسنیک، اکسالیک اسید و کاروتنویید در آن تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

دانه و کاکل ذرت

نحوه مصرف:

به طور معمول دانه‌ی رسیده ذرت را به صورت پخته یا آرد استفاده می‌کنند و در صنایع غذایی نیز کاربرد دارد. مصرف دیگر دانه در صنعت دام و طیور می‌باشد و به اشکال مختلف دیگری نیز استفاده می‌شود. در ضمن کاکل ذرت به صورت دم کرده یا جوشانده در طب سنتی کاربرد دارد.

خواص درمانی دانه:

سرشار از نشاسته و چاق کننده، مغذی و صفرابر، تقویت کننده عمومی بدن در دوره نقاهت و منعقد کننده خون، خون‌ساز و برطرف کننده ضعف پیری، پیشگیری کننده از بروز انواع سرطان‌ها (خصوصاً سرطان کولون و پروستات به سبب داشتن مهار کننده پروتئاز) و جلوگیری کننده از حوادث قلبی، بهبودبخش اگزما و بیماری‌های پوستی و تقویت کننده کودکان می‌باشد. در ضمن برای دردهای روماتیسمی، زخم معده، جمع شدن آب زیر پوست، ریزش مو و شکنندگی ناخن‌ها نیز مفید است.

تذکر:

اشخاصی که فقط از آرد ذرت در تغذیه استفاده می‌کنند پس از مدتی دچار ناراحتی بَرَص شده به دلیل اینکه ذرت فاقد ویتامین P می‌باشد. مبتلایان به واریس و سوءهاضمه باید از استفاده ذرت خودداری کنند و سرخ کرده آن نیز برای سرماخوردگی مضر می‌باشد.

کاکل ذرت

مشخصات ظاهری:
مجموعه خامه‌هایی که به صورت یک دسته‌ی دراز تار ابریشمی از داخل غشایی که بلال را پوشانده بیرون ریخته و آویزان است را کاکل ذرت می‌گویند.

طبیعت:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن سرد و خشک است.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در آن:

گالاکتان، کسیلان، دکستروز، پتاسیم، گوگرد، کلر، فسفر، سیلیسیم، آهن، کلسیم، منیزیم، سدیم و پروتئین در آن تشخیص داده شده است.

نحوه مصرف:

در طب سنتی خشک شده‌ی کاکل ذرت را به صورت دم کرده یا جوشانده استفاده می‌کنند.

خواص درمانی:

ادرارآور و خارج کننده سنگ‌های کلیه و مثانه، ضدعفونی کننده و تسکین دهنده دردهای مجاری ادراری، دفع کننده رسوبات و تمیز کننده دستگاه ادراری، تحلیل برنده ورم مثانه و ضد کلسترول، مقوی حافظه و کاهنده فشار خون، رفع کننده اختلالات کبدی و کلیوی و مسهل صفرا، کاهنده قند خون و بندآورنده خونریزی، افزاینده پلاکت‌ها و منعقد کننده خون می‌باشد. در ضمن برای عفونت مثانه، تکرار ادرار، بیماری‌های قلبی، نقرس، روماتیسم و زردی نیز مفید است.

تذکر:

در دوران شیردهی استفاده از آن ممنوع می‌باشد.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.